فلز گران‌ بها چیست و چه کاربردهایی دارد؟

فلزات گران بها (Precious Metals) عنصرهای طبیعی و شیمیایی کمیاب‌اند که ارزش اقتصادی زیادی دارند. خرید انواع فلز گران بها یکی از بهترین و محبوبترین روش‌های سرمایه‌گذاری است. برای کسانی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این بازار پرطرفدار هستند، به‌علت نوسان‌های قیمت در این بازار پیداکردن لیست فلزات گران بها به ترتیب قیمت دشوار است؛ بااین‌حال بعضی از آن‌ها همیشه به‌عنوان فلزات گران بها شناخته می‌شوند و در هر موقعیتی سرمایه‌گذاری روی آن‌ها سودآور خواهد بود. قیمت فلزات گران بها براساس عوامل مختلفی تغییر می‌کند؛ به‌همین‌دلیل تعیین گران بهاترین فلز دنیا دشوار است.

در این مقاله از وبلاگ آیرومارت فهرستی از فلزات گران بها و انواع فلزات قیمتی را به شما ارائه خواهیم کرد. این فهرست به شما کمک می‌کند برای سرمایه‌گذاری در زمینه فلزات گرانبها اطلاعات جامعی داشته باشید و با اطلاع از کاربرد و استفاده فلزات گران بها تصمیم‌های درست‌تری برای سرمایه‌گذاری بگیرید.

چرا بعضی از فلزات گران بها هستند؟

به‌طورکلی به دو دسته آهنی (Ferrous Metals) و غیرآهنی (Non-Ferrous Metals) تقسیم می‌شوند. تفاوت این دو دسته از فلزات عبارت‌اند از:

• فلزات آهنی معمولاً زنگ می‌زنند؛ اما فلزات غیر آهنی دچار زنگ‌زدگی نمی‌شوند.
• فلزات آهنی مغناطیسی هستند؛ اما فلزات غیرآهنی مغناطیسی نیستند.
• فلزات غیرآهنی بسیار سبک‌تر از فلزات آهنی هستند.
• فلزات غیرآهنی اغلب گران‌تر از فلزات آهنی هستند.

براساس تفاوت‌هایی که گفتیم، می‌توانید حدس بزنید که بهای فلزات بر چه اساسی افزایش پیدا می‌کند. فلزات گران بها در دسته فلزات گران بهای غیرآهن قرار می‌گیرند. در ادامه به عوامل تعیین‌کننده قیمت و ارزش گران‌ ترین فلزات اشاره می‌کنیم:

• همیشه منابع و ذخایر جدید سنگ و فلزات کشف می‌شوند؛ اما دنیا همیشه با کمبود فلز روبه‌رو است و میزان فلزی که استخراج می‌شود معمولاً جوابگوی نیاز بازار نیست. با گذشت زمان، مقدار فلز قابل استخراج به‌دلیل ماهیت محدود منابع موجود در زمین، کاهش می‌یابد؛ به‌همین‌دلیل و همچنین به‌علت نبودن امکان بازیافت، بهای بعضی از فلزات بسیار زیاد است.

• کاربردهای فلزات در طول زمان تغییر می‌کند؛ زیرا فناوری‌های جدید، براساس نیازها، کاربردهای جدیدی برای فلزات ایجاد می‌کنند یا کاربردهای قدیمی را از بین می‌برند. هرچه تقاضا برای فلز گران بها بر اساس برنامه‌های کاربردی خاص آن بیشتر باشد، قیمتش بالاتر است.
• شرایط اقتصادی و سیاسی کشورها و میزان عرضه و تقاضای انواع فلز گران بها در کشورهای مختلف می‌تواند بر بهای آن‌ها تأثیر بگذارد.

فلز گران بها چیست؟ و چه ویژگی‌هایی دارد؟

فلز گران بها به عنصر شیمیایی طبیعی و کمیابی گفته می‌شود که ارزش اقتصادی زیادی دارد. فلزات گران بها که به آن‌ها فلزات نجیب هم می‌گویند، دچار خوردگی نمی‌شوند یا حداقل در برابر خوردگی مقاومت بسیار زیادی دارند؛ به‌همین‌دلیل به روکش و پوشش دهی نیازی ندارند.

ماهیت شیمیایی منحصربه‌فرد و مقاومت بسیار فلزات نجیب آن‌ها را در رده گران بهاترین فلزات جهان قرار می‌دهد. پنج فلز گران بها که در رده اول انواع فلزات گران بها قرار می‌گیرند عبارت‌اند از: طلا، نقره، پلاتینیوم، نقره و رودیوم.

اغلب فلزات قیمتی عناصری از گروه پلاتین (Platinum Group Metals) یا PGMS هستند. فلزات مختلفی در طبیعت جزو این لیست قرار می‌گیرند، اما برخی از آن‌ها اهمیت بیشتری دارند.
در ادامه لیست انواع فلز گران بها در جدول دیده می‌شوند:

محل تولید	سال کشف	نام انگلیسی	نام فلز
آفریقای جنوبی، آمریکا، میانمار، برزیل، روسیه، استرالیا	۱۸۰۳	Iridium	ایریدیوم
آفریقای جنوبی، روسیه، آمریکای شمالی	۱۸۰۳	Rhodium	رادیوم
چین، کانادا، استرالیا، روسیه، آمریکا، مکزیک	دوران باستان	Gold	طلا
روسیه، آفریقای جنوبی	۱۸۰۳	Palladium	پالادیوم
کانادا، کلمبیا، پرو، روسیه و آفریقای جنوبی	۱۵۵۷	Platinum	پلاتینیوم
آفریقای جنوبی، آمریکای شمالی و جنوبی	۱۸۴۴	Ruthenium	روتنیوم
روسیه، کره شمالی	۱۸۰۳	Osmium	اسمیوم
شیلی، پرو، کانادا، لهستان، قزاقستان	۱۹۸۰	Rhenium	رنیوم
مکزیک، چین، پرو، شیلی، روسیه، لهستان، استرالیا، بولیوی، آمریکا، آرژاتین	دوران باستان	Silver	نقره
استرالیا، چین، قزاقستان، نروژ، روسیه، اوکراین، آمریکا ماداگاسکار	۱۸۷۹	Scandium	اسکاندیم
عنصر رادیواکتیو که در طبیعت کشف نمی‌شود	۱۹۵۰	Californium	کالیفرنیوم
آفریقای جنوبی، روسیه، کانادا	۱۸۶۳	Indium	ایندیم

رودیوم (Rhodium)

رودیوم را ویلیام هاید ولاستون (William Hyde Wollaston) در سال ۱۸۰۳ کشف کرد. رودیوم با عدد اتمی ۴۵ و دمای ذوب ۱۹۶۳ درجه سانتی‌گراد، گران‌بهاترین و کمیاب‌ترین فلز جهان است. این فلز با چگالی ۱۲.۴ گرم بر سانتی‌مترمکعب، در مقابل خوردگی بسیار مقاوم است.

حدود ۸۰ درصد از رودیوم این فلز گران بهاتر از طلا در آفریقای جنوبی تولید می‌شود. همچنین این فلز در روسیه و آمریکایش مالی هم استخراج و تولید می‌شود.
حدود ۸۰ درصد رودیوم جهان به‌عنوان یکی از کاتالیزورها در مبدل کاتالیست سه‌طرفه در خودروها استفاده می‌شود؛ به‌همین‌دلیل این فلز حدود ۵ برابر طلا قیمت دارد. مقاومت رادیوم در مقابل سایش و خوردگی و خاصیت جلادهی‌اش باعث شده است از آن به‌عنوان پوشش آبکاری برای جواهرات از جنس طلای سفید استفاده کنند. فلز رادیوم در موارد زیر کاربرد دارد:

• به عنوان کاتالیست برای ساخت استیک اسید و نیتریک اسید در صنایع شیمیایی
• پوشش آبکاری برای انواع جواهرات
• ساخت شیشه های تقویت شده

پالادیوم (Palladium)

پالادیوم، با ظاهر براق و نقره‌ای فلز گران‌بهاتر از طلا محسوب می‌شود و اغلب از آن در صنایع الکترونیکی استفاده می‌شود. این فلز ۳۰ برابر از طلا کمیاب‌تر است؛ در سال ۲۰۲۱ مجموع کل پالادیوم برداشت‌شده از زمین ۲۰۰ تن بوده است که ۸۰ تن آن از روسیه و ۷۴ تن آن از آفریقای جنوبی استخراج شد. ویلیام هیدولاستون این فلز گرانتر از طلا را در سال ۱۸۰۲ کشف کرد. البته او این عنصر را در آن زمان به‌صورت رسمی معرفی نکرد؛ بلکه شخصاً پالادیوم را به‌صورت یک فلز گران بها و نقره نسل دو به فروش گذاشت.
از عنصر پالادیوم در قدیم برای درمان بیماری سل هم بهره می‌بردند، ولی به‌دلیل عوارض جانبی، استفاده از آن در این زمینه متوقف شد.

کاربردهای پالادیوم

• به‌عنوان کاتالیست در اگزوز اتومبیل
• تولید قطعات الکترونیکی
• ساخت سلول‌های سوختی
• جواهرات
• دندان پزشکی (پر کردن دندان)

طلا (Gold)

مشهورترین فلز گرانبها طلا در خالص‌ترین شکل خود است. طلا فلزی به رنگ زرد روشن، متراکم، نرم، چکش‌خوار و انعطاف‌پذیر است و یکی از کم‌واکنش‌ترین عناصر شیمیایی روی زمین به شمار می‌رود.

طلا اغلب به‌شکل قطعات یا دانه‌های سنگ‌ها، رگه‌ها و رسوبات آبرفتی یافت می‌شود. طلا همیشه کمیاب بوده است و هنوز هم نسبتاً کمیاب است و اغلب در طول تاریخ برای ضرب سکه، جواهرات و کارهای هنری مورد استفاده قرار گرفته است. رسانایی الکتریکی بالای طلا موجب شده تا کاربردهای الکترونیکی متعددی داشته باشد.

مقاومت بالای طلا در برابر خوردگی، آن را به ماده‌ای پرکاربرد در پزشکی و دندان‌پزشکی تبدیل کرده‌ است. همچنین طلا کاربردهای بسیاری در تولید بسیاری از داروها دارد. مهم‌تر از همه این‌ها طلا همیشه به‌عنوان فلز گران بها در دنیا سرمایه‌گذاری مطمئن و بی‌نظیری بوده است.

کاربردهای طلا

• جواهرات
• شمش طلا
• سکه و مدال
• تجهیزات الکترونیکی

روتنیوم (Ruthenium)

روتنیوم با عدد اتمی ۴۴ و دمای ذوب ۲۳۳۴ درجه سانتی‌گراد و چگالی ۱۲.۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب یکی از باارزش‌ترین فلزات گران بها است که اغلب در سنگ‌های معدنی با سایر فلزات گروه پلاتین در کوه‌های شمال و جنوب آمریکا یافت می‌شود.

کاربردهای روتنیوم:

• ساخت قطعات و چیپ‌ست‌های الکترونیکی
• استفاده از اکسید روتنیوم در ساخت پوشش در سلول‌های الکتروشیمیایی
• تولید رنگ سرامیک و شیشه

ایریدیوم (Iridium)

ایریدیوم یک فلز انتقالی سخت نقره‌ای‌سفید با عدد اتمی ۷۷ و نقطه ذوب ۲۴۱۰ درجه سانتی‌گراد است. ایریدیوم به‌عنوان دومین فلز چگال روی زمین با چگالی ۲۲.۵۶ گرم بر سانتی‌متر مکعب در برابر خوردگی مقاوم است و در پوسته زمین به‌ندرت یافت می‌شود. به گفته دانشمندان این فلز را شهاب‌سنگ‌ها به زمین منتقل کرده‌اند.

ایریدیوم را اسمیتسون تنانت (Smithson Tennant) در سال ۱۸۰۳ کشف کرد. این فلز گران بها را به نام الهه یونانی آیریس نامگذاری کرده‌اند؛ چون نمک‌های برجسته این فلز گران بها شبیه رنگ‌های رنگین‌کمان بودند.

کاربردهای ایریدویم:

• صنایع هوا فضا
• قطعات ساعت
• قطعات قطب‌نما
• صنعت خودروسازی

اسمیم (Osmium)

اسمیم با عدد اتمی ۷۶ و چگالی ۲۲.۵ گرم بر سانتی‌‎متر مکعب و دمای ذوب ۳۰۴۵ درجه سانتی‌گراد فلزی سخت و با رنگ آبی‌سفید است. این فلز گران بها از سنگ‌های معدنی حاوی سایر عناصر گروه پلاتین استخراج می‌شود. مهم‌ترین منبع عنصر اسمیم سنگ‌های معدنی ایریدوسمین و اوسمیریدیوم است.

این فلز به‌قدری کمیاب است که سالانه فقط حدود ۱۰۰ کیلوگرم از آن برداشت می‌شود. اسمیم معمولاً به‌صورت آلیاژهای آن استفاده می‌شود؛ چون آلیاژهای اسمیم بسیار ماندگارتر از آلیاژهای استیل هستند. اکسید اسمیم ترکیبی به‌شدت سمی و خطرناک دارد.

کاربردهای اسمیم

• قطعات ساعت
• سوزن‌های گرامافون‌های باکیفیت
• سوزن قطب‌نما
• اتصالات الکترونیکی
• نوک قلم

رنیوم (Rhenium)

رنیوم با عدد اتمی ۷۵ و چگالی ۲۱.۰۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب و دمای ذوب ۳۱۸۵ درجه سانتی‌گراد سومین نقطه ذوب در بین عناصر پایدار را دارد. فقط تنگستن و کربن دمای ذوب بالاتری از این عنصر دارند. همچنین رنیوم با نقطه جوش ۵۵۹۰ درجه سانتی‌گراد دومین نقطه جوش بین عناصر پایدار را دارد. فلز رونیوم را ماساکاتا اوگاوا (Masataka Ogawa) در سال ۱۹۰۸ کشف کرد.

رونیوم از پروسه تولید سنگ‌های معدنی سولفید مس که حاوی مولیبدن هستند، استخراج می‌شود و حدود ۸۰ درصد آن در تولید سوپرآلیاژها برای ساخت پره‌های توربین موتور جت به کار می‌رود.

کاربردهای رنیوم

• به‌عنوان افزودنی برای ساخت سوپرآلیاژهای قطعات موتور جت
• به‌عنوان کاتالیست در صنایع پتروشیمی
• ساخت المنت حرارتی (به‌‎دلیل دمای ذوب بالای این فلز)

نقره (Silver)

نقره با عدد اتمی ۴۷ و جرم اتمی ۱۰.۴۹ گرم بر سانتی‌متر مکعب و دمای ذوب ۹۶۱ درجه سانتی‌گراد حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد. در میان همه فلزاتی که انسان شناخته است، نقره بالاترین رسانایی الکتریکی، هدایت حرارتی و بازتابش را دارد.

نقره را می‌توان در پوسته زمین در خالص‌ترین شکل عنصری آن به عنوان آلیاژی با طلا و سایر فلزات گران‌بها و در کانی‌هایی مانند کلرارگیریت و آرژانتیت یافت. با این حال، بیشتر نقره جهان به‌عنوان محصول جانبی جهت پالایش طلا، سرب، آلیاژهای مس و روی تولید می‌شود.

کاربردهای نقره:

• تولید قطعات رسانای الکترونیکی به دلیل رسانایی بسیار بالای آن
• پنل خورشیدی
• سیستم تصفیه آب جواهرات

اسکاندیم (Scandium)

اسکاندیوم با عدد اتمی ۲۱ و چگالی ۳ گرم بر سانتی‌متر مکعب و دمای ذوب ۱۵۴۱ درجه سانتی‌گراد در تولید اغلب وسایل منزل کاربرد دارد. این فلز را لارس نیلسون (Lars Fredrik Nilson)، دانشمند سوئدی، در سال ۱۸۷۹کشف کرد.

آلیاژ اسکاندیوم آلومینیوم به‌دلیل مقاومت آن در مقابل شکست، در مقایسه با آلومینیوم، در صنایع ورزشی حرفه‌ای به کار می‌رود. اسکاندیوم به‌صورت طبیعی یافت نمی‌شود و تولید کلی آن در جهان مقدار ۵۰ کیلوگرم در سال است.

کاربردهای اسکاندیم:

• لامپ‌های فلوئرسنت
• تلویزیون‌های رنگی
• لامپ‌های کم‌مصرف
• کاتالیست
• صنایع هوا فضا
• لوازم ورزشی (مانند دوچرخه های حرفه‌ای)

ایندیم (Indium)

ایندیم یک عنصر شیمیای نرم سفید‌نقره ای با عدد اتمی ۴۹ و چگالی ۷.۳۱ گرم بر سانتی‌متر مکعب است. دمای ذوب و دمای جوش آن به ترتیب برابر است با ۱۵۶ و ۲۰۷۲ درجه سانتی‌گراد است. این فلز گران بها را در سال ۱۸۶۳ دو دانشمند آلمانی به نام‌های فردیناند رچ (Ferdinand Reich) و تئودور ریچر (Theodore Richter) کشف شد.

این فلز گران بها به‌تنهایی در پوسته زمین به‌ندرت یافت می‌شود. همچنین حجم زیادی از ایندیم تولیدشده از ته‌مانده‌های پردازش کانی‌های روی به دست می‌آید. فلز مورد نظر که بسیار نرم، چکش‌خوار و قابل انعطاف است، به‌سادگی با چاقو بریده می‌شود و سطح درخشانی دارد. عنصر ایندیم به شکل اکسید قلع ایندیوم (ITO)، یکی از ترکیبات شیمیایی بسیار مهم است.

کاربردهای ایندیم:

• ال‌سی‌دی‌های کامپیوترهای لپ‌تاپ، مانیتورها و تلویزیون‌های مسطح
• انواع سیستم‌های روشنایی و صنایع نیمه‌هادی
• میله‌های کنترل راکتورهای هسته‌ای
• آمالگام‌های دندان‌پزشکی
• لحیم کاری
• جایگزین جیوه در باتری‌های قلیایی

کالیفرنیوم (Californium)

کالیفرنیوم یک فلز ساخته دست بشر است و گران بها بودن آن به‌دلیل کمیاب بودن و هزینه تولید این فلز است. عنصر مورد نظر با عدد اتمی ۹۸ وزن اتمی ۲۵۱ ، نقطه ذوب ۹۰۰ درجه و نقطه جوش نامشخص سالانه فقط ۳۰ تا ۴۰ میکروگرم در آزمایشگاه‌ها فقط در روسیه و ایالات متحده ساخته می‌شود. این فلز گران بها برای مردم چندان شناخته‌شده نیست و کاربردهای خاصی ازجمله در تولید انرژی هسته‌ای دارد.

کاربردهای کالیفرنیوم:

• کاربردهای نظامی
• درمان سرطان دهانه رحم
• تجزیه و تحلیل محتوای گوگرد نفت
• کشف فلزاتی مانند طلا یا نقره
• شناسایی سنگ معدن طلا و نقره
• شناسایی لایه های آب و روغن در چاه‌های نفت

جمع‌بندی

در سال‌های اخیر توجه به فلزات گران بها برای سرمایه‌گذاری به‌دلیل آسیب‌پذیر نبودن آن‌ها از نوسان‌های بازار افزایش یافته است. شناخت این فلزات و آگاهی از کاربرد و قیمت آن‌ها به شما کمک می‌کند در زیمنه سرمایه‌گذاری فلز گران بها بهتر تصمیم بگیرید.

شرکت بازرگانی فولاد آیرومارت، بیش از سه دهه است که در بازار آهن آلات فعالیت دارد و ضمن تأمین انواع مقاطع فلزی از جنس‌های مختلف مانند استیل زنگ نزن، آلومینیوم و مس، آماده ارسال سریع بار به سراسر کشور است.

شرکت نفت آهن پاسارگاد با نام تجاری آیرومارت، با برخورداری از زیرساخت‌های لازم شامل انباری به مساحت ده هزار متر مربع، خدمات متنوعی از جمله برشکاری و خمکاری مقاطع فولادی را ارائه می‌دهد.

شما می‌توانید با مراجعه به سایت آیرومارت، از قیمت روز مقاطع مختلف فلزی مانند قیمت ورق آلومینیوم مطلع شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما از طریق شماره ۰۲۱۴۵۳۰۶ تماس حاصل فرمایید.