فولاد خوش تراش یا فولاد اتومات، یکی از انواع فولاد کم کربن است که به سبب قابلیت ماشین کاری عالی و امکان سری‌تراشی معروف است. این قابلیت‌ها، این فولاد را برای استفاده در ساخت قطعات خودرو، ماشین آلات صنعتی و تجهیزات، مناسب می‌کند.

تولید قطعات فولادی، نیاز به سرعت تولید بالا، هزینه‌های ماشین‌کاری پایین، طول عمر بالاتر دستگاه و کیفیت سطحی مناسب دارد. برای چنین مزایایی، فولاد اتومات خوش تراش که دارای سرب، فسفر، منگنز و گوگرد است، مناسب به شمار می‌رود. این فولاد در هنگام ماشین‌کاری تراشه‌های کوچک ایجاد می‌کند. فولاد اتومات خوش تراش با خرد کردن تراشه‌ها به قطعات کوچک، باعث افزایش قابلیت ماشین‌کاری مواد می‌شود و از درهم‌آمیختگی آن‌ها در ماشین آلات ممانعت می‌کند. در این مقاله، در خصوص این نوع فولاد و ویژگی‌های آن بحث خواهیم کرد. در ابتدای مقاله به سوال فولاد خوش تراش چیست، پاسخ می‌دهیم.

فولاد خوش تراش چیست؟

در ابتدای بحث باید بگوییم که فولاد اتومات چیست و از چه عناصری تشکیل شده است. این فولاد، از جمله انواع فولاد کربنی کم آلیاژ است که در ترکیب خود چهار عنصر اصلی فسفر، سرب، منگنز و گوگرد را دارد. قابلیت ماشین‌کاری بسیار خوب، مهم‌ترین ویژگی این نوع فولاد است که منجر به نام خوش تراش برای آن شده است. این نوع فولاد ترد است و احتمال شکست بالایی دارد، به همین دلیل برای تولید به روش آهنگری توصیه نمی‌شود. از طرفی، به دلیل حضور فسفر و گوگرد در ترکیب آن، برای جوشکاری مناسب نیست.

گوگرد یکی از مهم‌ترین عناصر ترکیب شیمیایی فولاد اتومات است که تاثیر بالایی نیز بر قابلیت ماشین‌کاری آن دارد. گوگرد باعث تشکیل ترکیبات سولفیدی در مرز دانه‌ها و خردایش براده‌ها حین ماشین‌کاری می‌شود. بنابراین سرعت براده‌برداری افزایش می‌یابد. خاصیت روان‌کاری گوگرد کمک می‌کند تا شدت اصطکاک بین فولاد و ابزار برش کاهش یابد و در نتیجه، طول عمر دستگاه برشی نیز بیشتر شود.
فسفر نیز همچون گوگرد بر قابلیت براده‌برداری و ماشین‌کاری فولاد اثر مثبت دارد و به همین علت در کنار گوگرد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی انواع فولاد خوش تراش از سرب استفاده می‌شود که به صورت یکنواخت در ترکیب توزیع می‌گردد. حضور این عنصر موجب خرد شدن براده‌ها شده و سرعت براده برداری را افزایش می‌دهد.

انواع فولاد اتومات

از مهمترین مشخصات فولاد خوش تراش می‌توان به اندازه براده‌ها، کیفیت و سرعت ماشینکاری اشاره کرد.
این موارد باعث افزایش طول عمر ابزار شده و نیاز به عملیات پرداخت مثل پولیش را برطرف می‌نماید. از این رو هرچند فولاد اتومات یا خوش‌تراش نسبت به سایرین گران‌تر است، اما از نظر اقتصادی به‌صرفه تر است.

فولاد خوش‌تراش از نظر  وضعیت عملیات حرارتی به سه گروه سمانته، سخت شونده و فولادهای بدون عملیات حرارتی تقسیم می‌شوند. وجود آلیاژ گوگرد و سرب سبب گرم شدن، شکننده‌تر شدن و در نهایت خرد شدن براده‌ها و در نهایت افزایش سرعت براده‌برداری می‌گردد.

بر اساس استانداردهای اروپایی DIN EN 10087 و DIN EN 10277-3 فولادهای خوش تراش در سه گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند:

فولادهای عملیات حرارتی ناپذیر

نوعی از انواع فولاد خوش تراش است که مقدار کربن در آن کمتر از ۰.۱۴ درصد باشد. ازجمله فولادهایی که عملیات حرارتی نمی‌شوند می‌توان به شماره مواد ۱.۰۷۱۵، ۱.۰۷۱۸، ۱.۰۷۳۶ و ۱.۰۷۳۷ اشاره کرد.

فولادهای قابل سمانتاسیون

در این نوع فولاد های خوش تراش، کربن می‌تواند در محدوده ۰.۰۷ – ۰.۱۳ درصد باشد. این فولادها که شامل شماره مواد ۰۷۲۱/۱، ۰۷۲۲/۱ و ۰۷۲۵/۱ می‌شوند را می‌توان پس از سمانتاسیون، سخت‌کاری سطحی کرد.

فولادهای کوئنچ تمپرشونده مستقیم

دسته دیگری از انواع فولاد خوش تراش شامل شماره مواد ۰۷۲۶/۱، ۰۷۲۷/۱، ۰۷۵۶/۱، ۰۷۵۷/۱ و ۰۷۶۲/۱ با کربن ۰.۳۲-۰.۶۵ درصد را می‌توان تحت عملیات حرارتی کوئنچ تمپر قرار داد.

انواع فولاد خوش تراش پرکاربرد در ایران

پرکاربردترین انوع فولاد اتومات مورد استفاده در ایران، شامل موارد زیر می‌شود:

فولاد خوش تراش ۷۱۵

فولاد اتومات ۷۱۵ با شماره مواد ۰۷۱۵/۱ و نماد ۱۱SMn30 یکی از انواع این فولاد است که در ساخت قطعات خودرو و ابزار دقیق کاربر دارد. این فولاد عملیات حرارتی نمی‌شود اما می‌توان آن را با سمانتاسیون سخت کاری سطحی کرد.

فولاد اتومات ۷۱۸

فولاد های خوش تراش ۷۱۸ که با شماره مواد ۰۷۱۸/۱ و نماد ۱۱SMnPb30 شناخته می‌شود نیز در ساخت قطعات خودرو و ابزار دقیق کاربرد دارد. این فولاد سرب‌دار را نیز نمی‌توان عملیات حرارتی کرد اما می‌توان با سمانتاسیون آن را برای سخت‌کاری سطحی آماده کرد.

فولاد خوش تراش ۷۲۲

فولاد اتومات ۷۲۲ با شماره مواد ۱.۰۷۲۲ و نماد ۱۰SPb20 برای ساخت قطعات مکانیکی، قطعات خودرو و ابزار دقیق کاربرد دارد. این فولاد سرب‌دار را می‌توان با عملیات حرارتی و سمانتاسیون سخت‌کاری کرد.

فولاد اتومات ۷۳۷

فولاد خوش تراش ۷۳۷ با شماره مواد ۱.۰۷۳۷ و نماد ۱۱SMnPb37 شناخته می‌شود و کاربردهایی مشابه کاربرد فولاد خوش تراش ۷۲۲ دارد. این فولاد اتومات سرب‌دار را نمی‌توان عملیات حرارتی کرد اما می‌توان با سمانتاسیون، شرایط سخت‌کاری سطحی را برای آن فراهم آورد.

ترکیب شیمیایی فولاد خوش تراش

فولاد خوش تراش، انواع مختلفی دارد که در هر کدام، ترکیب شیمیایی نیز متفاوت با دیگری است. ترکیب شیمیایی فولاد خوش تراش پرکاربرد در صنعت ایران در جدول زیر آورده شده است.

با توجه به ترکیب شیمیایی فولاد اتومات که در جدول بالا قابل مشاهده است، گوگرد یکی از عناصر تشکیل دهنده فولاد خوش تراش محسوب می‌شود. هر چه مقدار گوگرد بیشتر باشد، قابلیت ماشین‌کاری قطعات نیز افزایش می‌یابد.

مزایای فولاد خوش تراش

از مهم‌ترین ویژگی‌های مثبتی که انواع فولاد اتومات دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قابلیت ماشین‌کاری عالی
• انعطاف‌پذیری بالا
• استحکام بالا
• کاهش قیمت نهایی قطعات به دلیل بالا بودن سرعت تولید
• تولید قطعات با کیفیت سطحی خیلی خوب

معایب فولاد اتومات

از معایب این دسته از فولادها می‌توان به مناسب نبودن آن‌ها برای عملیات آهنگری و نورد گرم و همچنین مناسب نبودن برای جوشکاری به دلیل حضور فسفر و گوگرد در ترکیب آن‌ها اشاره کرد.

کاربرد فولاد خوش تراش

مهم‌ترین ویژگی فولادهای خوش تراش یا اتومات، قابلیت ماشینکاری خوب آن‌هاست که موجب شده این دسته از فولادها در سری تراشی به منظور تولید انبوه قطعات صنعتی و قطعات خودرو مورد استفاده قرار گیرند.

از جمله کاربردهای فولاد اتومات می‌توان به ساخت قطعات در حوزه‌های زیر اشاره داشت:

• صنعت خودروسازی
• ماشین آلات و ادوات کشاورزی
• اتصالات هیدرولیکی
• صنایع نظامی
• ساخت ابزار دقیق
• تولید میلگرد خوش تراش

ساخت پیچ و مهره و قطعات خاص خودروها مهم‌ترین و اصلی‌ترین حوزه کاربرد فولاد اتومات است.

تراشکاری فولاد خوش تراش

در ویدیو زیر تراش‌کاری فولاد معمولی و خوش‌تراش با هم مقایسه شده‌اند.

میلگرد خوش تراش

می‌توان با استفاده از عملیات نورد گرم فولاد خوش تراش، انواع میلگرد خوش تراش ۴ پر و ۶ پر را تولید کرد. برای تولید میلگرد اتومات به طور معمول از فولاد خوش تراش با شماره مواد ۱.۰۷۱۵ استفاده می‌شود. سایز میلگرد مذکور می‌تواند از ۴ تا ۷۰ میلی‌متر باشد. این نوع مقاطع فولادی حدود ۶ متر طول دارند و بخشی از آن‌ها از طریق واردات به بازار داخل کشور می‌رسد. از فولاد اتومات همچنین برای تولید مفتول نیز استفاده می‌شود. قیمت میلگرد خوش تراش همانند میلگردهای معمول بستگی به عوامل متعددی از جمله قیمت دلار دارد.

قیمت فولاد اتومات

قیمت فولاد خوش تراش در بازار، نسبت به فولاد استاندارد بیشتر است و تقریبا ۲۰ تا ۲۵ درصد با آن اختلاف دارد. شایان ذکر است که مزایای استفاده از فولاد خوش تراش و اثری که بر طول عمر قطعات و سرعت تولید دارد را می‌توان دلیلی برای نادیده گرفتن قیمت بالای فولاد خوش تراش دانست. برای خرید فولاد خوش تراش می‌توانید از طریق شماره تلفن ۰۲۱۴۵۳۰۶ با کارشناسان آیرومارت در تماس باشید و قیمت این نوع از مقاطع فولادی را نیز استعلام بگیرید.